ท้องฟ้าจำลอง Eise Eisinga Planetarium

ท้องฟ้าจำลองสุดอัศจรรย์ในเนเธอแลนด์ - Eise Eisinga Planetarium

ตัวอย่างท้องฟ้าจำลองจากศตวรรษที่18 ที่ยังคงเดินมาจนทุกวันนี้ ด้วยระบบเฟือง. บทย่อยนี้เป็นหนึ่งตัวอย่างในบทความยาวชื่อ ติดตามดวงดาว ไปจับเวลาชีวิต แยกออกมาต่างหากเป็นพิเศษเพราะอยากให้เห็นรายละเอียด…

ระหว่างปี 1774-1781 ชาวดัตช์คนหนึ่งผู้มีอาชีพเป็นคนสางใยขนแกะ(wool comber) ชื่อ Eise Eisinga [เอ๊เสอะ เอ๊ซิงข่า] ได้สร้างระบบสุริยะจำลอง ติดตั้งบนเพดานห้องนั่งเล่นในบ้านเขาเองที่เมือง Franeker [ฟร้านเหนอะเขอะ] จังหวัด Friesland[ฟรี้ซลันดฺ] ประเทศเนเธอแลนด์.

ภาพจาก Wikipedia : Eise Eisinga

ระบบสุริยะที่เขาจำลองไว้อย่างโก้เก๋และมีประสิทธิภาพบนเพดานที่ทาสีฟ้า ทำให้สมจริงน่าประทับใจยิ่งนัก. เส้นทางโคจรของดาวพระเคราะห์ต่างๆ แผ่เป็นเส้นรอบวงที่ขยายออกเต็มพื้นที่ของเพดานห้อง.

 ภาพจาก traveladventures.org   

ภาพของ Niels Elgaard Larsen (Own work), May 2008. [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons.

ระบบเฟืองที่ใช้กับท้องฟ้าจำลองนี้ เป็นระบบเฟืองแบบในนาฬิกาลูกตุ้ม. ระบบยังคงเดินมาจนทุกวันนี้. ดาวพระเคราะห์ต่างๆโคจรของมันไปตามระบบสุริยะอย่างอัตโนมัติ ตามเวลาจริงในระบบสุริยะ(เป็นการโคจรแบบเรียลทายม์). ทุกสี่ปี มีการปรับเวลาเล็กน้อยเพื่อชดเชยวันที่เพิ่มเข้าวันที่ 29 กุมภาพันธ์ (leap year). ระบบกลไกที่นั่น ยังบันทึกวัน เดือน ปีและนาทีปัจจุบันให้เห็นชัดเจน. แผ่นกระดานที่บันทึกวันเวลาดังกล่าวต้องเปลี่ยนทุก 22 ปี (เพราะจารึกเต็มหมดพื้นที่ในยี่สิบสองปี).

   เป็นท้องฟ้าจำลองที่เก่าแก่ที่สุดในโลกที่ยังคงเดินไปเรื่อยๆอย่างถูกต้องตรงเวลาของโลกที่ไม่เคยหยุด. ผู้สร้างออกแบบ ผลิตชิ้นส่วนต่างๆ รวมทั้งตะปูด้วยมือของเขาเอง เพื่อให้ได้ตะปูขนาดที่พอเหมาะกับระบบเฟืองในทุกขั้นตอน ทั้งหมดใช้หนึ่งหมื่นตัว.

ภาพจาก RadioMuseum.com 

ภาพจาก Camellia japonica 'Dr. Tinsley', from Wikipedia.

ภาพจาก Camellia japonica 'Dr. Tinsley', from Wikipedia.

ท้องฟ้าจำลองชุดนี้สร้างขึ้นในสัดส่วน หนี่งมิลลิเมตรต่อหนึ่งล้านกิโลเมตร เขาใช้เวลาสร้าง 7 ปี. นอกจากระบบสุริยะพื้นฐาน ยังมีการเจาะจงลักษณะและการผันเปลี่ยนของดวงจันทร์(ข้างขึ้นข้างแรมระยะต่างๆ)ตลอดช่วงเวลาการหมุนรอบตัวมันเองในขณะเดียวกับที่หมุนรอบโลกหรือดาวพระเคราะห์ดวงอื่นๆ. ยังมีนิทรรศการปรากฏการณ์ทางดาราศาตร์อื่นๆให้ชมและให้เรียนรู้ด้วย.

ภาพจาก twitter.com

ภาพจาก flickr.com

มีลูกตุ้ม(แบบลูกตุ้มนาฬิกา) ดิ่งลงจากจุดใจกลางที่ตั้งของดวงอาทิตย์

บนเพดาน เครื่องบอกเวลาให้รายละเอียดต่างๆกัน

พื้นที่แสดงนิทรรศการ ภาพจาก nationalemuseumweek.nl

มีบันทึกส่วนตัวของเขาเปิดเผยให้รู้ว่า ทำไมเขาจึงสร้างท้องฟ้าจำลองนั้นขึ้น. ยุคนั้นคนเชื่อกันว่า ดาวเคราะห์ต่างๆหลายดวง กำลังโคจรเข้าหากัน จะเข้าชนและปะทะกันในไม่ช้าและยังผลให้โลกแตกสลายลงไปด้วย. เขาหวังว่าระบบสุริยะที่เขาสร้าง จักแสดงให้เห็นว่า ในแง่วิทยาศาสตร์แล้ว มันไม่เป็นเช่นนั้น. ดาวต่างๆมีโอกาสโคจรมาอยู่ในแนวตรงกันได้ โดยต่างก็อยู่ในวงโคจรของมันเอง ไม่ใช่ย้ายเส้นทางโคจรไปทับเส้นทางของดาวดวงอื่น.

    แม้เขาไม่ใช่นักวิทยาศาสตร์ตามอาชีพหรือตามการศึกษา แต่เป็นคนศึกษาหาความรู้เอง ด้วยความหมั่นเพียร ความตั้งใจเรียนรู้ และสอนตัวเองจนเป็นนักคณิตศาสตร์(ที่จำเป็นสำหรับการคำนวณหาตำแหน่งของดวงดาว) และในที่สุดสามารถสร้างท้องฟ้าจำลองได้ด้วยตัวของเขาเองทั้งสิ้น.

     ระบบเฟืองของท้องฟ้าจำลองชุดนี้ ยังคงใช้การได้อย่างยอดเยี่ยม. นักวิทยาศาสตร์และนักดาราศาสตร์ในยุคปัจจุบันจากหลายชาติ ต่างยอมรับว่า ท้องฟ้าจำลองของเขาถูกต้องตรงตามหลักการ ตรงกับความรู้ที่ตกผลึกแล้วของยุคนี้. น่าทึ่งที่เขาค้นพบและจัดระบบกลไกเวลาให้อยู่ในสเกลที่ครอบคลุมตัวแปรทั้งหลายทั้งปวง ทั้งด้านเวลาและการเคลื่อนไหวของดาวเคราะห์แต่ละดวงได้ รวมกันสร้างเป็นระบบท้องฟ้าจำลองที่ลงตัวสมบูรณ์ที่สุด ในศตวรรษที่18.

ภาพจาก volkskrant.nl  สมุดบันทึกของ Eise Eisingen ที่มีทั้งภาพวาด ภาพสเก็ตช์ เรียงกันไปแต่ละขั้นตอนสู่การสร้างท้องฟ้าจำลองที่เขาตั้งใจ.

ประเทศเนเธอแลนด์ยกย่องเขา สรรเสริญว่าเขาเป็นบุคคลตัวอย่าง เป็นตัวแทนของสปิริตที่ใฝ่รู้และมุ่งเจาะลึกหาความรู้แล้วเอามาใช้ให้คุ้มค่าสูงสุด. ข้าพเจ้าออกจะปิติไม่น้อยเมื่ออ่านเรื่องของเขา. เขาเป็นตัวอย่างที่วิเศษสุดว่า ความรู้นั้น หากใครตั้งใจใฝ่เรียนอย่างแท้จริง ก็เข้าถึงศาสตร์ทุกอย่างได้. ไม่ว่าจะมีอาชีพอะไร ทำมาหากินอะไร ไม่มีอะไรเป็นอุปสรรคมาขวางการอยากรู้อยากเรียน ไม่มีอะไรมาบีบความคิดหรือจินตนาการของคนได้. เขาได้แสดงให้โลกเห็นว่า เขาเป็นผู้รู้เกี่ยวกับระบบสุริยะด้วยการเรียนการสอนตัวเอง จนเป็นผู้ชำนาญด้านเทคนิคกลไกด้วยสองมือของเขาเองแท้ๆ.

    เมื่อเทียบกับท้องฟ้าจำลองที่มีอยู่ในโลก ทั้งหมดสร้างขึ้นด้วยเครื่องจักรกลทั้งสิ้น. นวัตกรรมการทำท้องฟ้าจำลองด้วยการใช้เครื่องฉายหนังให้ดูนั้น เริ่มขึ้นในปี 1924 และกลายเป็นแบบมาตรฐานของท้องฟ้าจำลองในทุกวันนี้. ยิ่งตื่นตาตื่นใจขึ้นอีก เมื่อการฉายภาพท้องฟ้าด้วยระบบสามมิติบนจอภาพยนต์ Imax …

ภาพ Canalside house with "Planetarium" on the gable.

ภาพของ I, Bouwe Brouwer, 12 July 2007. [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html), CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/) or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5-2.0-1.0)], via Wikimedia Commons.

บ้านของ Eise Eisinga ห้องที่ประดับด้วยระบบสุริยะจำลอง รวมอาคารทั้งหลัง ปัจจุบันกลายเป็นพิพิธภัณฑ์ (Koninklijk Eise Eisinga Planetarium) เปิดให้ประชาชนเข้าชม. ทุกอย่างที่นั่น เป็นเช่นนั้น เป็นของดั้งเดิมทั้งสิ้น รวมทุกอย่างในชีวิตของเขาเช่น หนังสือ เอกสารต่างๆ ภาพวาด การคิดค้น การวิเคราะห์ข้อมูลของเขา. ทั้งหมดได้รับการเก็บอนุรักษ์อย่างดี และเปิดให้ประชาชนเข้าศึกษาหรือดูรายละเอียดได้. เอกสารทั้งหลายยืนยันชัดเจนว่าเขาสร้างท้องฟ้าจำลอง ตรงตามที่เขาบันทึกไว้ในเอกสารและตรงกับภาพวาดกับการออกแบบของเขาเอง. ท้องฟ้าจำลองของเขา ได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกของชาติตั้งแต่ปี 1990 และรัฐบาลเนเธอแลนด์ได้สมัครขึ้นทะเบียนท้องฟ้าจำลองนั้นให้เป็นมรดกโลกของยูเนสโก้ในเดือนธันวาคมปี 2011.

เครื่องกลไกที่ Eise Eisinga สร้างขึ้น ดูจะอยู่ค้ำฟ้า สะท้อนความเคลื่อนไหวในจักรวาลให้คนได้ชมติดต่อมาสองร้อยสามสิบกว่าปีแล้ว ร่างกายของผู้สร้างสลายไปแล้ว แต่จิตวิญญาณของ“ความเป็นผู้สร้าง”ด้วยความรักโลก รักท้องฟ้าและหรือความหลงใหลใฝ่รู้ในศาสตร์ในวิทยาการ ยังยืนหยัดเอื้อเฟื้อและดลใจคนตลอดมา.

บันทึกความสนใจของ โชติรส โกวิทวัฒนพงศ์

เมื่อวันที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๖๐.

กลับไปยังเรื่อง ติดตามดวงดาว ไปจับเวลาชีวิต ตอนหนึ่งและตอนสอง>>

http://chotiroskovith.blogspot.com/2017/11/gaze-sky-and-seize-time.html

http://chotiroskovith.blogspot.com/2017/11/gaze-sky-and-seize-time-2.html