พบกันปีใหม่ Au Gui l'An Neuf

Au Gui l’An Neuf [โอ กี ล็อง เนิฟ]

To New Year

ภาพชุด La Belle Jardinière เดือนมกราคม

ต้น holly ทางซ้ายนั้น เห็นใบหยักๆชัดเจน (แต่ผลไม่เด่น)

ในปฏิทินชุด “แม่สาวชาวสวน” (La Belle Jardinière ของ Eugène Grasset, 1845-1917, ผลงานปี1896)  เดือนมกราคม แม่สาวคนสวนกำลังกลับดินเตรียมพื้นดินสำหรับต้นอ่อนในเดือนข้างหน้า  วิธีนี้อาจช่วยไม่ให้ผิวหน้าของดินแข็งตัวจนเกินไปด้วย   อากาศยังหนาวอยู่มาก ต้องคลุมศีรษะ สวมเสื้อหลายชั้น  ลวดลายบนผ้ากันเปื้อน คือสัญลักษณ์กรีกประจำเดือนมกราคม  หิมะยังไม่ละลาย น้ำพุแข็งเป็นน้ำแข็งตรึงแน่นิ่งอยู่กับที่   ต้นไม้ยังไม่มีทีท่าว่าจะผลิใบอ่อน  แต่ต้นสนที่เห็นในพื้นหลังยังคงเขียวยังไงยังงั้น  ต้นข้างๆแม่สาวคือต้น Houx [อู] (Fr.) หรือHolly [ฮ้อหลิ](Eng) เป็นต้นไม้ในวงศ์ Aquifoliaceae มีประมาณ 400-600 สายพันธุ์  เขียวตลอดปี ผลัดใบเป็นระยะ มีทั้งที่เป็นไม้ต้น ไม้พุ่ม และไม้เลื้อย ขึ้นทั่วไปในเขตร้อนและเขตที่ไม่ร้อนไม่หนาวเกินไป  ใบเป็นหยักที่มีหนามแหลมคมพุ่งออก ผลเล็กๆสีแดงสด หรือสีน้ำตาลถึงดำ  กินไม่ได้ กินแล้วอาจทำให้อาเจียน ท้องร่วงได้.  สัตว์เลี้ยงหลายชนิดก็ไม่กินผลไม้ต้นนี้.  แต่กลับเป็นอาหารสำคัญของนกและสัตว์ป่าอื่นๆในฤดูหนาว  เมื่อหาผลไม้อื่นๆกินไม่ได้แล้ว  นกและสัตว์ป่าหลายชนิดสามารถย่อยผล holly ได้ และช่วยแพร่พันธุ์ให้ holly (ความหนาวเย็นได้ไปช่วยลดระดับการเป็นพิษให้ลดลง)   หากเกิดพายุ(หิมะ)ในฤดูหนาว พวกนกยังได้เข้าไปอาศัยขดตัวในหมู่กิ่งไม้ใบไม้  หนามแหลมคมของใบ holly ช่วยคุ้มครองนกจากศัตรูของมัน 

   

บัตรอวยพรปีใหม่ในสมัยก่อนๆ ก็นิยมให้เป็นภาพของกิ่งต้น holly กับกิ่งต้น mistletoe ดังภาพตัวอย่างข้างล่างนี้  ที่มีบทกลอนกำกับไว้ด้วย  ภาพนี้อยู่ในราวทศวรรษที่ 1880

Bright as glows the holly berry.

Bright as gleam its pointed leaves.

Be the gladsome spells that merry

Christmas round your fireside weaves. 

By Shirley Wynne. จาก National Library of Ireland

ใจความว่า

สว่างสุกปลั่งเหมือนผล holly  ส่องประกายวาวเหมือนใบหยักแหลมคม 

ขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ทอใยแห่งความปลื้มปิติแผ่คลุมรอบบ้านในเทศกาลคริสต์มาสด้วยเถิด

ต้น holly โดยเฉพาะสายพันธุ์ยุโรป ชื่อวิทยาศาสตร์คือ Ilex aquifolium  เป็นต้นไม้ที่มักโยงกับเทศกาลคริสต์มาส.  ในประเทศตะวันตกหลายประเทศยังคงนิยมใช้กิ่งต้นไม้นี้มาดัดเป็นวงกลมประดับตกแต่งบ้านในเทศกาลคริสต์มาส หรืออย่างน้อยก็ประดับบัตรอวยพรที่ส่งให้มิตรสหาย. ตั้งแต่ยุคกลางมาแล้ว เมื่อพูดถึงต้นไม้นี้ คนก็โยงทันทีถึงนัยยะในคริสต์ศาสนา  ดังในสำนวน  The Holly and the Ivy  (อ่านเกี่ยวกับต้นอายวี [อ๊ายวี] ข้างล่างนี้)  โดยเฉพาะการที่มีเสียงและรูปเกือบพ้องกันระหว่างต้น holly กับคำที่แปลว่า ศักดิ์สิทธิ์ - holy  นัยยะสำคัญของต้น holly ที่คนยังยึดถือกันคือ ความจริง   อย่างไรก็ดี ความสำคัญของต้น holly มีมาก่อนการสถาปนาคริสต์ศาสนา.  เล่ากันว่านักบวชดรูอิด - druids มีกิ่ง holly ที่ดัดเป็นวงกลมสวมบนศีรษะเหมือนมงกุฎดอกไม้   ปัจจุบันในตราประจำเทศบาลเมือง Stord ในนอร์เวย์ ประดับด้วยกิ่ง holly สีเหลืองบนพื้นสีแดงสด   

ในนวนิยายชุด Harry Potter  ไม้เท้าของ Harry Potter ทำจากกิ่งต้น holly  ปี่สก็อตก็เคยใช้ไม้จากต้น holly มาทำ แต่ต่อมาหันไปใช้ไม้ที่นำเข้าจากเขตร้อน เช่น ไม้อิโบนี (Ebony) หรือใช้ไม้ African blackwood  เป็นต้น.  holly ยังเป็นหนึ่งในพืชพรรณ ๓๘ ชนิดที่ใช้ปรุงเป็นยาสมุนไพร ที่ Edward Bach พัฒนาขึ้นในทศวรรษที่ 1930 และที่รู้จักกันในนามว่า Bach flower remedies (ยาสมุนไพรของเขา มีส่วนประกอบของสารสะกัดจากดอกไม้ประมาณ 50% ผสมกับบรั่นดีและน้ำที่รวมกันเป็นสัดส่วนอีก 50%)

หากมีกิ่งและผล holly กับกิ่ง mistletoe รวมเข้าด้วยกัน ยิ่งมีความหมายมากขึ้นอีก 

 

ภาพเดือนธันวาคมจากชุด La Belle Jardinière ชุดเดียวกัน

หญิงสาวใช้ผ้า(กันเปื้อน)ประคองกิ่ง Mistletoes จากในป่า

ลวดลายบนผ้ากันเปื้อน คือสัญลักษณ์กรีกประจำเดือนธันวาคม 

ต้น mistletoe หรือต้น gui [กี] ในภาษาฝรั่งเศส (ในสกุล Viscum album) ที่เป็นอีกหนึ่งพันธุ์ไม้ที่เห็นในฤดูหนาวของยุโรปนั้น เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์มากโดยเฉพาะในหมู่ druids.

 

     ชาวเคลต์เชื่อว่า ผลสีขาวๆขุ่นๆของ mistletoe ที่ภายในมีน้ำเหนียวๆนั้น  คือการมาปรากฏของอสุจิของเทพเจ้าที่มาช่วยคน จึงมาเป็นสัญลักษณ์แห่งความรัก ความอุดมสมบูรณ์และความกระชุ่มกระชวย.  ดังนั้น mistletoe อาจใช้เป็นยาแก้ปัญหาการไม่มีลูก และเป็นยาถอนพิษ  ค่านิยมดังกล่าวได้สืบทอดต่อมาในความเชื่อของชาวคริสต์ตั้งแต่ต้นคริสตกาลเรื่อยมา  ที่ทำให้เกิดธรรมเนียมการจูบกันใต้กิ่ง mistletoe (หรือต้นที่ mistletoe ขึ้น ถ้ามีในบริเวณนั้น) ในระหว่างเทศกาลคริสต์มาส. ในศตวรรษที่ 16 ในประเทศอังกฤษ และตั้งแต่ศตวรรษที่ 18 ชาวอังกฤษนิยมนำมาเป็นดอกไม้ประดับฉลองเทศกาลคริสต์มาสควบคู่กับต้น holly (หรือไม่ก็ได้).  ตามธรรมเนียม เมื่อจะตัดกิ่ง mistletoe นั้น ต้องไม่ให้กิ่งตกลงแตะดิน แล้วนำไปติดประดับในที่สูง(เช่นติดบนกำแพง) อาจติดไว้ตลอดทั้งปีจนถึงวันก่อนคริสต์มาสในปีถัดมา เมื่อตัดกิ่งใหม่มาติดประดับแทน.  เชื่อกันว่า จะช่วยป้องกันภัยจากฟ้าผ่า จากอัคคีภัย.  ธรรมเนียมนี้นิยมกันในอังกฤษและในเครือจักรภพ แต่ไม่แพร่หลายในประเทศยุโรปอื่นๆนัก.  ผลmistletoe ที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์นั้น ต้องมาจากต้นที่ขึ้นเติบโตบนต้นโอ๊ค ซึ่งยิ่งทียิ่งหายากแล้ว จึงยิ่งเน้นคุณค่าและความหมายของมัน.

ธรรมเนียมสมัยก่อนอนุญาตให้ผู้ชายผู้หญิงที่ไปพบกับใต้กิ่ง mistletoe โดยเฉพาะ (หรือมีกิ่งต้น holly ด้วยก็ได้) มีสิทธิ์จูบกันได้ (อย่างไรก็ดี อย่าสุ่มสี่สุ่มห้า  ควรไปจูบผู้หญิงที่ตนรู้จักคุ้นเคยกันแล้วดีกว่านะ). เชื่อกันว่าเริ่มกันในแถบสแกนดิเนเวีย.  นักเขียนอเมริกัน Washington Irving ได้กล่าวถึงธรรมเนียมนี้ในหนังสือ The Sketch Book of Geoffrey Crayon (1820)

 หลายชาตินำภาพ Mistletoe ไปเป็นแสตมป์ในปีก่อนๆ ดังตัวอย่างนี้ที่เห็นจากเน็ต

       ต้น mistletoe เป็นต้นกาฝากชนิดหนึ่ง เคยคิดกันว่าในฐานะที่เป็นพืชกาฝากย่อมดูดน้ำและสารอาหารจากต้นที่มันไปเกาะ จึงเหมือนไปดูดเลือดเนื้อของต้นไม้  แต่ในปัจจุบันการศึกษาวิจัยทำให้เห็นว่า มันมีประโยชน์ต่อความสมดุลของระบบนิเวศ  เพราะมีสัตว์จำนวนมากที่ต้องอาศัยพืชชนิดนี้เป็นอาหาร และในที่สุดทำหน้าที่แพร่สายพันธุ์ mistletoe ต่อไป 

พบเพลง Mistletoe ประพันธ์โดย Nasri Atweh, Adam Messinger และ Justin Bieber ที่กล่าวถึงการไปอยู่ใต้กิ่ง mistletoe  เพื่อจะได้จูบคนรัก  เนื้อเพลงดังนี้

>> It's the most beautiful time of the year,
Lights fill the streets spreading so much cheer,
I should be playing in the winter snow,
But I'mma be under the mistletoe.

>> I don't wanna miss out on the holiday,
But I can't stop staring at your face,
I should be playing in the winter snow,
But I'mma be under the mistletoe.

>> With you, shawty with you
With you, shawty with you,
With you, under the mistletoe

>> Everyone's gathering around the fire,
Chestnuts roasting like a hot July,
I should be chillin' with my folks, I know,
But I'mma be under the mistletoe.

>> Word on the streets Santa's coming tonight,
Reindeer flying through the sky so high,
I should be makin' a list I know,
But I'mma be under the mistletoe.

>> With you, shawty with you,
With you, shawty with you,
With you, under the mistletoe,

>> With you, shawty with you,
With you, shawty with you,
With you, under the mistletoe,

>> Hey love, the Wise Men followed the stars,
The way I follow my heart,
And it led me to a miracle.

Hey love, don't you buy me nothing, (don't you buy me nothing)
>> 'Cause I am feeling one thing,
Your lips on my lips,
That's a merry merry Christmas.

It's the most beautiful time of the year,
>> Lights fill the streets spreading so much cheer,
I should be playing in the winter snow,
But I'mma be under the mistletoe.

I don't wanna miss out on the holidays,
>> But I can't stop staring at your face,
I should be playing in the winter snow,
But I'mma be under the mistletoe.

>> With you, shawty with you,
With you, shawty with you,

With you, under the mistletoe,

>> With you, shawty with you,
With you, shawty with you,
With you, under the mistletoe,

>> Kiss me underneath the mistletoe,
Show me baby that you love me so,
Oh, oh, oh, oh, oh, oh.

>> Kiss me underneath the mistletoe,
Show me baby that you love me so,
Oh, oh, oh, oh, oh, oh. yeahhhhhhh.

ส่วน Ivy ที่กล่าวถึงในตอนต้นนั้น เป็นพันธุ์ไม้เลื้อย ลักษณะดังที่เห็นในภาพข้างล่าง ใบ ivy อยู่บนใบ holly  

สำนวน The Holly and the Ivy เป็นเพลงร้องสดุดีคริสต์มาสภาษาอังกฤษที่สืบทอดกันมาเป็นธรรมเนียมหนึ่ง.  ใบ holly และใบ ivy ยังคงใช้ประดับสถานที่ในเทศกาลคริสต์มาสที่ไม่เปลี่ยนแปลงตลอดหลายร้อยปีที่ผ่านมา อย่างน้อยก็ตั้งแต่ศตวรรษที่ 15 หรือ16.  สำนวนนี้ยังปรากฏในเนื้อเพลงหรือในบทกลอนอีกหลายบท  เช่นในเพลง The Holly and the Ivy ดังนี้

The holly and the ivy, when they are both full grown,

Of all the trees that are in the wood, the holly bears the crown.

                      Refrain:

Oh, the rising of the sun and the running of the deer,

The playing of the merry organ, sweet singing in the choir.

The holly bears a blossom as white as lily flower,

And Mary bore sweet Jesus Christ to be our sweet saviour

                      Refrain

The holly bears a berry as red as any blood,

And Mary bore sweet Jesus Christ to do poor sinners good.

                      Refrain

The holly bears a prickle as sharp as any thorn,

And Mary bore sweet Jesus Christ on Christmas Day in the morn.

                      Refrain

The holly bears a bark as bitter as any gall,

And Mary bore sweet Jesus Christ for to redeem us all.

                      Refrain

ยังมีเพลงพื้นบ้านอังกฤษอีกหลายบท  ดูต่อได้ในวิกิพีเดียชื่อตามเพลงนี้เลย.

โชติรส โกวิทวัฒนพงศ์ รายงานไว้ ณ วันที่ ๕ มกราคม ๒๕๕๙.